Paraliż
Paraliż może wystąpić z różnych powodów. Opierają się na przykład na urazach nerwów lub chorobach ośrodkowego układu nerwowego. Mogą one objawiać się całkowitym paraliżem mięśnia lub tylko częściowym sparaliżowaniem funkcji mięśnia. Przeczytaj tutaj, co powoduje paraliż, jak się wyraża i jakie terapie mogą pomóc.
Co to jest paraliż?
Impuls do ruchu pochodzi z mózgu. Przenosi się przez rdzeń kręgowy i ostatecznie dociera do mięśnia przez nerwy obwodowe. Jeśli ten przepływ komunikacji zostanie przerwany w pewnym momencie, następuje paraliż. Wtedy funkcja mięśni zawodzi częściowo lub całkowicie.
Przyczyną jest zwykle uszkodzenie lub przerwanie dróg nerwowych lub odpowiednich punktów przełączania w mózgu. Poszczególne kończyny, niektóre części ciała lub cała strona ciała są wtedy dotknięte paraliżem. Dotknięte mięśnie i części ciała zwykle prawie nie poruszają się lub już nie mogą się poruszać.
Uwaga:
Wezwij lekarza, jeśli objawy porażenia wystąpią w krótkim czasie, jeśli towarzyszy im duszność lub brak powietrza, lub jeśli nie możesz już kontrolować pęcherza moczowego i zwieracza odbytu!
Formy paraliżu i jak się manifestują
Paraliż jest klasyfikowany według przyczyn, zasięgu i skutków lub dotkniętych regionów. W zależności od tego, jak wyraźny jest paraliż, lekarze zasadniczo rozróżniają
- Niedowład – częściowy paraliż lub częściowa utrata siły mięśniowej
- Paraliż / plegia - całkowity paraliż
Plegia i niedowład
Lekarze opisują całkowity paraliż, który wpływa na mięśnie szkieletowe, jako plegię. Należą do nich następujące zjawiska:
Monoplegia dotyczy tylko jednej kończyny lub jej części, takiej jak ramię lub tylko ręka.
W paraplegii (postaci paraplegii) sparaliżowana jest cała dolna połowa ciała - np. w wyniku urazu kręgosłupa lub ciężkiej przepukliny krążka międzykręgowego. Szczególnie dotknięte są nogi, pośladki i dolna część tułowia.
Z kolei kwadryplegia dotyka wszystkich czterech kończyn, na przykład po urazie rdzenia kręgowego w okolicy szyi. Pacjent może kontrolować ruchy głowy, ale ręce i nogi są sparaliżowane.
W hemiplegii ("hemiplegia") ciało jest sparaliżowane z jednej strony. Występuje na przykład w wyniku udaru.
Notatka:
Jeżeli natomiast jest to niepełny paraliż (niedowład), to lekarze mówią – w zależności od stopnia – o monoparezie, paraparezie, tetraparezie lub niedowładach połowiczych.
Motto tutaj brzmi: nie ruszaj się – ale tylko wtedy, gdy pacjent nie jest nieprzytomny. Przeczytaj więcej o pierwszej pomocy przy urazach kręgosłupa! Ucz się więcej
Porażenie spastyczne (porażenie centralne)
W porażeniu spastycznym (porażeniu centralnym) uszkodzeniu ulegają nerwy ośrodkowego układu nerwowego, czyli mózgu lub rdzenia kręgowego. Mózg kontroluje mięśnie ciała poprzez rdzeń kręgowy. W przypadku uszkodzenia wzrasta napięcie mięśni (napięcie mięśniowe) w dotkniętym obszarze: mięśnie sztywnieją, a zdolność do poruszania się jest ograniczona. Odruchy mięśniowe są łatwiejsze do wywołania.
Lekarze rozróżniają następujące formy porażenia spastycznego:
- Monospastyczność: Dotknięta jest noga lub ramię.
- Paraspastyczność: dotyczy obu nóg.
- Hemispassticity: dotknięte są ramię i noga po jednej stronie ciała.
- Tetraspastyczność: dotyczy obu rąk i nóg, czasami także mięśni szyi i tułowia.
Porażenie wiotkie (porażenie obwodowe)
W porażeniu wiotkim (porażeniu obwodowym) uszkodzony jest nerw prowadzący od rdzenia kręgowego do mięśni. W efekcie przekazywanie impulsów do mięśnia jest osłabione lub przerwane. W przeciwieństwie do porażenia spastycznego, napięcie mięśniowe jest wtedy zmniejszone lub całkowicie wyeliminowane. Odruchy są również zmniejszone lub całkowicie zniknęły.
Szkody następcze spowodowane paraliżem
W związku z paraliżem mogą wystąpić inne objawy:
- Skrócone mięśnie
- Uszkodzenie postawy
- Niewspółosiowość, deformacja i zużycie stawów
- Brak koordynacji
- Trudności w połykaniu i mówieniu
- Mrużyć np. oczy
- Podwójne widzenie (podwójne widzenie)
Ogólnie rzecz biorąc, paraliż może poważnie ograniczyć życie osób dotkniętych chorobą i ich bliskich. Ciężkie kursy mogą przywiązać sparaliżowanych ludzi do wózka inwalidzkiego na całe życie. Oddychanie może być również upośledzone, czasami tak bardzo, że pacjent musi być stale wentylowany (wentylacja domowa). Niektóre choroby również postępują nieubłaganie, takie jak stwardnienie zanikowe boczne, które zawsze kończy się śmiercią.
Co powoduje paraliż?
Objawy paraliżu występują głównie w wyniku chorób lub uszkodzenia mózgu, kręgosłupa, dróg nerwowych lub mięśni.
W paraliżu centralnym zaburzona jest komunikacja między mózgiem a mięśniami. Przyczyna może wtedy leżeć bezpośrednio w mózgu lub wpływać na rdzeń kręgowy. W przypadku porażenia obwodowego dochodzi jednak do uszkodzenia nerwów poza ośrodkowym układem nerwowym. Paraliż może być również wynikiem bezpośredniej choroby lub uszkodzenia mięśni.
Przyczyny w mózgu i rdzeniu kręgowym (OUN)
Możliwe przyczyny paraliżu zlokalizowane w ośrodkowym układzie nerwowym to na przykład:
- Uraz mózgu lub rdzenia kręgowego w wyniku wypadku
- Stwardnienie rozsiane (MS)
- (inne) stany zapalne mózgu lub rdzenia kręgowego (np. zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, rdzenia kręgowego, zapalenie mózgu), np. w wyniku infekcji
- udar mózgu
- Krwotok mózgowy
- wypadanie dysku
- Guzy mózgu lub rdzenia kręgowego
- Zatrucie (np. zatrucie jadem kiełbasianym)
- Brak tlenu (np. przed lub w trakcie porodu lub z powodu wypadku)
- Dziecięce porażenie mózgowe
- Niedobór witaminy B12 (szpik kostny)
Wywołuje paraliż obwodowy
Poniższe obrazy kliniczne dotyczą głównie nerwów obwodowych i powodują porażenie wiotkie:
- Zespół Guillain-Barré (rzadziej również możliwy centralnie)
- przewlekła zapalna polineuropatia demielinizacyjna (CIDP)
- Polineuropatie (np. z powodu cukrzycy lub alkoholu)
- Rdzeniowy zanik mięśni (i inne choroby neuronu ruchowego)
- Urazy obwodowych nerwów mięśniowych (np. po operacjach, wypadkach lub naroślach nowotworowych)
Mieszane formy i inne przyczyny paraliżu
Stwardnienie zanikowe boczne dotyczy zarówno nerwów ośrodkowych, jak i obwodowych (pierwszy i drugi neuron ruchowy). Dlatego chorzy mają zarówno porażenie spastyczne, jak i wiotkie.
W przypadku innych obrazów klinicznych może wystąpić zarówno niedowład wiotki, jak i spastyczny oraz plegia. W przypadku ostrego uszkodzenia rdzenia kręgowego czasami najpierw pojawia się porażenie wiotkie (np. wstrząs kręgosłupa w przypadku przypadkowych urazów rdzenia kręgowego). Z biegiem czasu napięcie mięśni wzrasta do spastyczności.
Oprócz uszkodzeń ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego występują choroby bezpośrednio dotykające mięśnie, tzw. miopatie. Zwykle wywołują osłabienie mięśni aż do niedowładu. Obejmuje to również na przykład miastenia, dystrofie mięśniowe lub choroby reumatyczne, takie jak zapalenie wielomięśniowe i skórno-mięśniowe.
Badania na paraliż
Aby zdiagnozować paraliż lub jego przyczynę, lekarz najpierw przeprowadza szczegółową dyskusję anamnezy. Po tym następuje badanie fizykalne. Bada ruchomość, siłę mięśni, odruchy i czucia (badanie neurologiczne).
Aby dotrzeć do sedna przyczyny porażenia, często konieczne są dalsze badania.
- Tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny mogą wykryć zmiany patologiczne - na przykład udar lub przepuklina krążka międzykręgowego.
- Tak zwaną elektromiografię (EMG) można wykorzystać do określenia aktywności elektrycznej mięśni.
- Elektronurografia (ENG) bada funkcjonalność nerwów obwodowych, np. szybkość przewodzenia impulsów (prędkość przewodzenia nerwów).
- Dzięki badaniu wody nerwowej, którą lekarze uzyskują na poziomie dolnego odcinka kręgosłupa lędźwiowego (nakłucie alkoholowe), można wykryć choroby, takie jak choroby zapalne ośrodkowego układu nerwowego.
- Dzięki biopsji mięśni lekarz może określić chorobę samego mięśnia jako przyczynę paraliżu.
Tak leczy się paraliż
Leczenie paraliżu zależy od przyczyny choroby. Jeśli infekcja bakteryjna lub wirusowa powoduje paraliż, pomocne mogą być antybiotyki lub leki przeciwwirusowe. Nowotwory, które naciskają na tkankę nerwową, mogą się kurczyć przez promieniowanie, operację lub chemioterapię.
Z drugiej strony spastyczność jest zwykle poprawiana przez ukierunkowane zastrzyki z botoksu. Jeśli jednak nerw jest trwale uszkodzony lub nawet zerwany, zwykle nie można go wyleczyć - ale towarzyszące mu objawy można złagodzić.
Fizjoterapia jest ważnym elementem terapii paraliżu. Dotyczy to zwłaszcza porażenia, które występuje w wyniku chorób mięśni i nerwów. Odpowiednie ćwiczenia rozciągają skrócone mięśnie, poprawiają mobilność i krążenie krwi oraz spowalniają rozpad mięśni.
Środki fizjoterapeutyczne łagodzą również uszkodzenia postawy i nieprawidłowe pozycje spowodowane paraliżem. Ważna jest również terapia zajęciowa, aby sparaliżowani mogli powrócić do swojej codzienności i ją opanować.
