Zaburzenia mowy i zaburzenia mowy
Język jest podstawą komunikacji, której z kolei nadaje się słyszalny wyraz poprzez mówienie. Aby ktoś mógł łatwo komunikować się w ten sposób, ważne jest zarówno dobre zrozumienie języka, jak i wyraźna umiejętność mówienia. Jednak oba mogą być zakłócone. Czasami wpływa to na rozwój języka dziecka, czasami zaburzenia języka i mowy pojawiają się dopiero znacznie później. Przeczytaj tutaj, jakie są formy, co może się za nimi kryć i co można z nimi zrobić.
Zaburzenia języka i mowy – jaka jest różnica?
Eksperci na ogół rozróżniają zaburzenia mowy i zaburzenia mowy:
W przypadku zaburzeń językowych zaburzone jest mentalne tworzenie słów i zdań, a czasem także rozumienie języka. Przyczyną są zaburzenia w ośrodku językowym mózgu. Na przykład osoby dotknięte chorobą mają trudności ze znalezieniem właściwych słów, sformułowaniem sensownych zdań lub zrozumieniem innych ludzi.
Zaburzenia mowy to upośledzenie motoryczne, które utrudnia artykulację. Generowanie dźwięków lub przepływ mowy są zaburzone. Typowymi przykładami są seplenienie i jąkanie. Intelektualna formacja języka nie jest osłabiona.
Zaburzenia mowy i mowy mogą występować pojedynczo, ale także razem. Oba mogą również pojawić się jako część nauki języka w dzieciństwie. Są one następnie określane jako zaburzenia rozwoju językowego: zdolności językowe dziecka pozostają znacznie w tyle za jego rówieśnikami.
Jak manifestują się zaburzenia językowe?
Istnieją różne rodzaje zaburzeń mowy i manifestują się one różnie w zależności od przyczyny. Mogą krystalizować w dzieciństwie – na przykład z powodu zaburzeń rozwojowych. Lub pojawiają się w wyniku choroby w wieku dorosłym.
Zaburzenia ekspresji mowy (zaburzenia mowy ekspresyjnej)
Zaburzenia mowy mogą przejawiać się na poziomie słowa i na poziomie gramatycznym. Zdolność dzieci do wyrażania się za pomocą języka jest poniżej średniej.
Jedną z możliwości jest deficyt słownictwa spowodowany ograniczeniami intelektualnymi, zaburzeniami rozwojowymi lub ubytkami związanymi z chorobą. Osoby dotknięte chorobą używają na przykład ogólnych terminów („rzecz”) lub niewłaściwych słów.
Dysgramatyzm (agramatyzm) przejawia się w nieprawidłowych konstrukcjach zdań lub skróconych zdaniach dwu- lub trzywyrazowych, wyrażanych przez dzieci we wczesnych etapach przyswajania języka. Mówienie w „stylu telegramu” jest również typowe.
Zaburzenia rozumienia mowy (zaburzenia językowe receptywnej)
Dzieci z zaburzeniami językowymi receptywnymi mają trudności ze zrozumieniem języka. Może to być spowodowane rozwojem lub utratą słuchu. Ponieważ rozumienie języka jest podstawą przyswajania języka, dzieci zwykle mają również zaburzenie ekspresji językowej – to znaczy mogą też słabo się komunikować.
Zaburzenie receptywnej mowy może również wystąpić w ciągu życia z powodu chorób neurologicznych lub urazów mózgu.
Zespoły degradacji i utraty mowy
Istnieje wiele chorób związanych z utratą już nabytych umiejętności językowych. Należą do nich przede wszystkim udary, ale także urazy mózgu oraz stany zapalne czy demencje.
afazja
W afazji dochodzi do uszkodzenia ważnych ośrodków językowych w mózgu. W większości przypadków przyczyną jest udar. W zależności od rozległości i dotkniętego obszaru mózgu, istnieją różne formy afazji. Przede wszystkim dotyczy to afazji Broki, w której osoby dotknięte chorobą nie mogą już właściwie kontrolować swojego procesu mowy. Ale także afazja Wernickego, która wiąże się z zaburzeniami rozumienia mowy.
Redukcja mowy w demencji
Demencja stopniowo wpływa na wszystkie obszary poznawcze - w tym język i mówienie. W najczęstszej postaci, demencji Alzheimera, zaburzenia wyszukiwania słów często pojawiają się na wczesnym etapie. Ma to również wpływ na strukturę zdania. W miarę postępu choroby język często traci treść. Pacjenci wielokrotnie wypowiadają ogólne zwroty („Tak, tak, tak to jest”). W późnej fazie choroby język i rozumienie języka są poważnie uszkodzone.
Demencja Hellera (także otępienie dziecięce, psychoza dezintegracyjna) jest poważnym zaburzeniem rozwojowym. Dzieci dotknięte chorobą, które wcześniej rozwijały się normalnie, nagle tracą zdolności poznawcze, motoryczne i społeczne – w tym w szczególności językowe – w wieku od dwóch do trzech lat w ciągu kilku miesięcy. Niektóre kursy są podobne do zaburzeń autystycznych. Przyczyny nie są jasne.
Zespół Landaua-Kleffnera (zespół afazji-padaczki) jest rzadką postacią padaczki dziecięcej z afazją. Występuje między piątym a siódmym rokiem życia i powoduje utratę umiejętności językowych. Na początku dzieci mają coraz większe trudności ze zrozumieniem tego, co się mówi. Zdolność do mówienia spada później – czasami do całkowitego milczenia.
Dysfazja
Dysfazja (poznawcza) jest łagodniejszym zaburzeniem językowym. Zdolność mowy i rozumienie są tutaj ograniczone, na przykład z powodu zaburzeń pamięci lub uwagi lub ograniczonych zdolności poznawczych.
Ogólnie rzecz biorąc, dysfazja to termin o różnych znaczeniach. Czasami oznacza łagodną formę afazji lub jest z nią utożsamiany. Miejscami opisuje także dysgramatyzm lub ogólnie stan zacofania rozwoju języka.
Zaburzenia w języku pisanym
Niektóre zaburzenia językowe ograniczają się do pisania i czytania tekstów. W połączeniu mówi się o zaburzeniu przyswajania języka pisanego lub słabości czytania i ortografii (dysleksja). Zwykle jest to wynik zaburzeń rozwojowych, ale może również wystąpić w późniejszym życiu z powodu zaburzeń neurologicznych.
Osoby cierpiące na dysleksję mają trudności z odczytywaniem tekstów, a nawet pojedynczych słów. Czytasz powoli, z wahaniem i błędnie. Często mają trudności ze zrozumieniem treści tekstu. Maksymalna forma to aleksja.
Dysgrafia odnosi się do problemów pisania tekstów. Osobom dotkniętym chorobą trudno jest przyswoić i wdrożyć ortografię, gramatykę i interpunkcję. Nawet poprawne kopiowanie tekstów jest dla niektórych wyzwaniem. Jeśli nie możesz niczego napisać pomimo zdolności motorycznych, to jest to agrafia.
Jak rozpoznajesz zaburzenia mowy?
W przypadku zaburzeń mowy gramatyka i dobór słów nie rzucają się w oczy. Zamiast tego pojawiają się zaburzenia artykulacji, zaburzenia przepływu mowy lub zaburzona melodia mowy.
Jąkanie: Przepływ mowy jest zablokowany u osób jąkających się. Przeciągasz słowa lub „utkniesz” i musisz podjąć kilka prób wymuszenia słowa. Przejawia się to w mimowolnym powtarzaniu dźwięków, sylab lub słów.
Zaburzenia artykulacji (dyslalia): W tak zwanym "jąkaniu" albo formowanie dźwięku (fonetycznie), albo użycie dźwięku (fonologiczne) jest nieprawidłowe. Może być również forma mieszana.
- Wśród zaburzeń artykulacji fonetycznej szczególnie rozpowszechnione jest seplenienie (sigmatyzm), w którym powstaje sybilanty „poślizgnięcia”. Jest to powszechne zjawisko w dzieciństwie: dziecko nie trafia do docelowego dźwięku (np. „” s „zamiast” ch „: „Jest głodne”). Jeśli chodzi o literę „r”, mówimy o rhotazizmie, o kappazizmie z „k”.
- O zaburzeniach wymowy fonologicznej mówi się, gdy osoby dotknięte chorobą zamieniają się dźwiękami lub pomijają pojedyncze dźwięki („Die Tirsche smakuje dobrze”). Sam dźwięk działa jednak bezproblemowo. Dzieje się tak również w dzieciństwie.
Dudnienie: Dudnienie opisuje zaburzenie przepływu, w którym mówcy mówią bardzo szybko i/lub nieregularnie. Słowa łączą się. Pominięto sylaby i dźwięki. To, co zostało powiedziane, jest wtedy trudne do zrozumienia.
Rhinolalia (tworzenie dźwięku) / rhinophonia (dźwięk dźwiękowy): „Nos” również podlega zaburzeniom mowy. Eksperci rozróżniają nosy otwarte i zamknięte. Przy otwartym przez nos przepływa dużo powietrza, co ma szczególny wpływ na powstawanie samogłosek (a, e, i, o, u) oraz dźwięków wybuchowych (np. p, t, k). Z drugiej strony, zamknięte nosowanie zmienia w szczególności dźwięki nosowe n i m.
Dyzartria: Dyzartria występuje w wyniku zaburzeń neurologicznych lub urazów. Utrudnia to poruszanie językiem i podniebieniem miękkim. Ton głosu, głośność i rytm mowy są wtedy osłabione. Dyzartria występuje na przykład u pacjentów po udarze (dyzartria hipotoniczna, „niewyraźna mowa”). Z drugiej strony pacjenci z chorobą Parkinsona często mówią bardzo cicho i monotonnie (dyzartria sztywno-hipokinetyczna).
Apraksja: Apraksja mowy występuje po uszkodzeniu lewej półkuli mózgu. Obszary mózgu odpowiedzialne za planowanie ruchów mowy są wtedy dotknięte. Pacjenci nie mogą mówić wyraźnie i zrozumiale. Apraksja mowy zwykle występuje razem z afazją.
Werbalna dyspraksja rozwojowa: Werbalna dyspraksja rozwojowa jest głównie ciężkim zaburzeniem języka i mowy, które znajduje się w ośrodku języka motorycznego. Dzieci dotknięte chorobą mają duże trudności w formułowaniu dźwięków i słów, ponieważ mają problemy z planowaniem i koordynacją mowy. Utrudnia to rozwój aktywnego słownictwa i umiejętności gramatycznych. Osoby dotknięte chorobą mają również trudności ze zrozumieniem innych.
Jakie są przyczyny zaburzeń mowy?
Zaburzenia mowy mają różne przyczyny. Mogą pojawić się podczas rozwoju języka w dzieciństwie lub pojawić się po przyswojeniu języka z powodu chorób lub urazów. Czynniki psychologiczne i społeczne mogą również upośledzać zdolność mówienia.
Przyczyny nabytych zaburzeń językowych
Przykłady przyczyn nabytych zaburzeń językowych u dorosłych obejmują:
- udar mózgu
- Urazy mózgu (np. urazowe uszkodzenie mózgu po wypadku)
- Choroby nowotworowe mózgu
- demencje (np. choroba Alzheimera)
Przyczyny zaburzeń mowy w dzieciństwie
Zaburzenia mowy w dzieciństwie mają głównie charakter rozwojowy. Między innymi mogą mieć genetyczne korzenie. Zaburzenia językowe w dzieciństwie są spowodowane m.in.:
- czynniki genetyczne związane z zaburzeniami psychicznymi (np. zespół Downa, zespół Williama Beurena)
- Zaburzenia słuchu i zaburzenia przetwarzania słuchowego, które utrudniają przyswajanie języka
- niewystarczający dopływ tlenu podczas porodu, który uszkadza ośrodek językowy w mózgu
- autyzm wczesnodziecięcy
- choroby neurologiczne, takie jak udary, guzy mózgu
- urazy neurologiczne spowodowane urazowym uszkodzeniem mózgu lub operacją mózgu
- czynniki psychospołeczne (np. zaniedbanie)
Stres jako przyczyna zaburzeń mowy
Czynniki psychologiczne, takie jak znaczny ostry lub przewlekły stres, mogą również powodować zaburzenia językowe. Uwaga i zdolność koncentracji maleją, gdy jesteś zestresowany. Może to na przykład spowodować zaburzenia w znajdowaniu słów lub utratę wątku w zdaniu.
Strach, szok lub trauma mogą całkowicie uciszyć dotkniętych chorobą. Może to mieć wpływ tylko na niektóre sytuacje (mutyzm wybiórczy). Lekarze mówią tu o mutyzmie.
Notatka:
Nagłe zaburzenia mowy są zawsze sygnałem alarmowym. Zadzwonić po karetkę! Przyczyną może być na przykład udar. Wtedy liczy się każda minuta!
Przyczyny zaburzeń mowy
Różnorodne są również przyczyny zaburzeń mowy. Niektóre są wrodzone, inne powstają w wyniku choroby lub urazu. Czynniki społeczne i psychologiczne mogą również powodować zaburzenia mowy.
Przyczyny w dzieciństwie
Zaburzenia mówienia lub zaburzenia rozwoju mowy u dzieci można przypisać między innymi:
- Genetycznie wywołane wady rozwojowe języka, warg, języka, żuchwy, podniebienia, fałdów głosowych, które utrudniają powstawanie dźwięków (np. z rozszczepem wargi i podniebienia lub trisomią-21).
- Uszkodzenie mózgu we wczesnym dzieciństwie (np. brak tlenu podczas porodu). Upośledzone przetwarzanie mowy w mózgu może wówczas ograniczyć ruchomość warg i języka.
- Ubytki słuchu lub ubytek słuchu w okresie przyswajania języka utrudniają precyzyjne rozróżnianie dźwięków i odpowiednie ich odtworzenie.
- Nieprawidłowe położenie żuchwy i zębów może zaburzać prawidłowe tworzenie dźwięków.
- Przyczyny psychospołeczne (stres, traumatyczne przeżycia, nierozwiązane uczucia strachu, złości i smutku, silna presja, by działać, chroniczne wyzwania).
Wzorce/uszkodzenia chorób neurologicznych
Uszkodzenie nerwów centralnych lub obwodowych może powodować zaburzenia mowy. Dotyczy to również sytuacji, gdy region mózgu odpowiedzialny za motorykę mowy jest nieprawidłowo zmieniony. Ważnymi przyczynami zaburzeń mowy są:
- udar mózgu
- Urazy mózgu
- Nowotwór mózgu
- Zapalenie mózgu
- Choroba Parkinsona
- Pląsawica Huntington
- stwardnienie rozsiane
- Stwardnienie zanikowe boczne
Tak lekarze diagnozują zaburzenia językowe
Dzieci rozwijają się bardzo różnie. Dotyczy to również akwizycji języka. Dlatego zaburzenia językowe nie są łatwe do zdiagnozowania w dzieciństwie. Lekarze zwykle rejestrują problemy językowe u dorosłych w ramach badania neurologicznego.
Egzaminy i testy z dzieciństwa
W celu określenia aktualnego poziomu rozwoju pediatrzy stosują różne testy, które mierzą umiejętności leksykalne i gramatyczne dzieci. Na przykład dziecko nazywa przedmioty lub jest obserwowane w rozmowie z rodzicami.
Badania słuchu i badania przesiewowe noworodków: Jeśli istnieją przesłanki, że dziecko wyraźnie pozostaje w tyle za rówieśnikami pod względem językowym, przeprowadza się badanie słuchu, aby sprawdzić, czy słaby słuch jest przyczyną opóźnienia w rozwoju. Bo jeśli nie słyszysz dobrze języka, nie możesz się go właściwie nauczyć. Z tego powodu każde dziecko ma prawo do badania przesiewowego słuchu noworodka.
Organiczne badania mózgu: Można przeprowadzić dalsze badania, które ujawnią możliwe patologiczne przyczyny zaburzeń mowy. Obejmuje to na przykład procedury obrazowania, takie jak rezonans magnetyczny (MRT) lub CT (tomografia komputerowa). Lekarze mogą również korzystać z elektroencefalografii (EEG), która mierzy fale mózgowe.
Egzaminy i testy u dorosłych
Zaburzenia mowy, które pojawiają się po zakończeniu rozwoju języka, mają podłoże patologiczne. Pierwszą rzeczą do zrobienia jest odkrycie przyczyny i zapewnienie najlepszej możliwej opieki - na przykład udaru, demencji lub choroby nowotworowej.
Służą do tego badania neurologiczne. W zależności od początkowego podejrzenia istnieje również EEG (elektroencefalografia), MRT (rezonans magnetyczny) lub CT (tomografia komputerowa).
Istnieją również różne specjalistyczne testy do oceny i klasyfikacji rodzaju i zakresu zaburzeń językowych.
Jednym z przykładów jest test afazji Aachen (AAT). Za pomocą standaryzowanego wywiadu lekarz lub logopeda sprawdza spontaniczną mowę pacjenta. Egzaminator następnie prosi pacjenta o powtórzenie słów i zdań oraz nazwanie przedmiotów i sytuacji. Rozumienie mowy sprawdza się, przypisując rysunki do zdań i słów, które zostały przeczytane na głos.
Notatka:
Zaburzenia mowy to objaw, który należy zawsze traktować poważnie – niezależnie od tego, czy pojawiają się nagle, czy wkradają się. Mogą być objawem poważnej choroby i dlatego powinny zostać zbadane przez lekarza.
Tak lekarz ocenia zaburzenia mowy
Zaburzenia mowy są bardzo częste u młodszych dzieci i często wyrastają. Ale jeśli są bardzo zauważalne, jeśli utrzymują się lub są stresujące dla dziecka, najlepiej skonsultować się z pediatrą. U dorosłych choroba podstawowa jest często chorobą neurologiczną, która również wymaga wyjaśnienia lekarskiego.
Zasadniczo lekarz stara się ustalić, co może być przyczyną zaburzenia mowy. W tym celu prowadzi szczegółową rozmowę na temat przebytej i medycznej historii (wywiad). Następnie stopniowo wyklucza możliwe przyczyny.
Podobnie jak w przypadku zaburzeń mowy, wykorzystuje również testy neurologiczne i badania z EEG (elektroencefalografia), MRI (tomografia rezonansu magnetycznego) czy CT (tomografia komputerowa).
Zwykle w diagnozę zaangażowanych jest kilku lekarzy i specjalistów. Na przykład lekarze laryngolodzy oceniają Twój słuch. Z kolei dentyści i chirurdzy jamy ustnej badają niewspółosiowość szczęk i zębów.
Niezależnie od tego, czy można znaleźć przyczynę, następują testy mające na celu określenie formy i zakresu zaburzenia mowy. Na tym opiera się kolejny plan terapii mowy.
Zaburzenia mowy: terapia
Jeśli zaburzenie mowy jest spowodowane chorobą, należy je najpierw leczyć, np. za pomocą leków lub operacji. Czasami poprawia to również problemy językowe.
Szkolenie logopedyczne
Często jednak to nie wystarcza, na przykład dlatego, że choroba pozostawiła już trwałe uszkodzenia. Wtedy najważniejszym środkiem jest indywidualny trening logopedyczny.
Celem jest poprawa umiejętności językowych i komunikacyjnych, a tym samym umożliwienie pacjentowi większego uczestnictwa w życiu społecznym. Dwie podstawowe strategie to:
- Aby w jak największym stopniu przywrócić utracone umiejętności lub wzmocnić umiejętności, które nie zostały nabyte
- Jeżeli nie jest możliwe zrekompensowanie zakłócenia
W tym celu logopeda opracowuje indywidualnie dopasowany plan ćwiczeń. Ważnym elementem są na przykład odgrywanie ról, w których pacjenci ćwiczą mówienie w codziennych sytuacjach.
Krewni są również częścią terapii logopedycznej. Uczą się, co należy wziąć pod uwagę w kontaktach z pacjentem. Obejmuje to między innymi samodzielne mówienie prostych zdań lub nie przejmowanie mówienia za pacjenta, jeśli pacjent nie chce.
Notatka:
Dla dzieci ważne jest, aby wsparcie logopedyczne było udzielane na jak najwcześniejszym etapie nauki języka. Dystans do rówieśników, także w odniesieniu do innych treści rozwojowych i uczenia się, które zależą od mówienia, jest coraz trudniejszy do nadrobienia.
Zaburzenia mowy: terapia
Jeśli przyczyną zaburzeń mowy jest uleczalna choroba, terapia jest priorytetem. Może to również poprawić zaburzenia mowy. Jeśli nadal utrzymuje się w stopniu destrukcyjnym, najważniejszym środkiem jest leczenie logopedyczne. To zawiera:
- Trening motoryki mowy
- Trening uwagi słuchowej
- Ćwiczenia na dokładniejsze formowanie i różnicowanie dźwięków
- Strategie poprawiające płynność mowy: (np. zmniejszona prędkość mówienia, specjalne techniki oddychania lub mówienia)
Wspomagane komputerowo szkolenie w zakresie biofeedbacku może zapewnić przydatne wsparcie dla wielu wymienionych treści szkoleniowych. Osoba zainteresowana może skorzystać z odpowiednich wizualizacji na ekranie komputera, na przykład, aby sprawdzić, jak czysto wymówiła określone słowo lub czy poprawnie zidentyfikowała dźwięki.
Jeśli stres psychiczny spowodował lub zaostrzył zaburzenie mowy, ważna jest dodatkowa psychoterapia.
Notatka:
Zaburzenia mowy mogą ograniczać rozwój psychospołeczny dzieci. Dlatego terapię logopedyczną należy rozpocząć jak najwcześniej w dzieciństwie.
Psychiczne konsekwencje zaburzeń języka i mowy
Komunikacja jest centralnym aspektem ludzkiej egzystencji. Każdy, kto ma trudności z komunikowaniem się lub zrozumieniem innych, jest odcięty od udziału w życiu społecznym. Uczenie się i informacje są również utrudnione.
Nawet drobne zaburzenia języka i mowy mogą być bardzo niepokojące i samotne. Każdy, kto mówi źle lub niewyraźnie, jest szybko marginalizowany lub zastraszany. Ograniczone są również możliwości szkolne i zawodowe. To mocno uderza w dzieci w ich ogólny rozwój.
Dorośli, którzy tracą umiejętności językowe, często rozpaczają i wycofują się z życia społecznego. Skutkiem mogą być zaburzenia psychiczne. Tym ważniejsze jest zapewnienie jak najlepszej opieki medycznej, logopedycznej, psychiatrycznej lub psychoterapeutycznej w przypadku zaburzeń języka i mowy.
